[Marinković DejanUčesnik]

Decembar mesec je period početka izvođenja zimske rezidbe vretena u srpskim jabučnjacima. S obzirom na eksploatacioni vek zasada (dvadesetak godina) širom zemlje možemo konstatovati različite tipove vretena, počev od vretenastog žbuna, klasičnog vitkog i visokog vretena do gustih zasada vitkog vretena podignutih na banku radi kontrole vegetativnog potencijala stabala.

Tipovi zimske rezidbe jabuke su različiti, u zavisnosti od starosti zasada: jabučnjaci u<u> sistemu vretenastog žbuna i vitkog vretena</u> se obrađuju kratkom rezidbom, koja podrazumeva tzv. rezidbu po sistemu Pillar. Struktura prirasta u ovom sistemu podrazumeva smenu letorasta, mladih (dvogodišnjih) nosača rodnog drveta i uklanjanje/podsecanje trogodišnjih nosača kosim rezom na čep, dužine 3-6 cm. Raspored ovih strukturnih elemenata duž stožine je spiralan i u relativnom odnosu 1:1:1.

Ova, najstarija kategorija zasada jabuke u našoj zemlji podrazumeva i određene specifičnosti koje su posledica grešaka koje se ponavljaju u zimskoj rezidbi:

1) Ovde su osobeni prebujni vrhovi krune kao posledica nemogućnosti uspostavljanja ravnoteže između rodnosti i bujnosti. Rezidba velikim makazama sa zemlje dovodi do formiranja tzv.’kapa’ na vrhovima kruna koje postaju legla za razvoj štetočina jabuke (vaši, smotavci i dr.). Kape nastaju neprekraćivanjem prirasta na vrhovima krune do osnove već ostavljanjem patrljaka, usled otežalog pristupa osnovi ovih grana. Prekraćeni prirasti će tokom vegetacije dati najmanje po 2 mladara i ceo vrh krune učiniti pregustim, otežavajući adekvatnu zaštitu vrha krune i njegovu kvalitetnu rezidbu na rod sledeće godine. Ovi prirasti se moraju orezati malim makazama do osnove, uz upotrebu platformi i merdevina koje omogućavaju pristup vrhu krune. 2) Često je i prisustvo tzv.’prljave rezidbe’ gde se čine nedovoljno jaki povratni rezovi na višegodišnjim nosačima rodnog drveta u središnjim delovima krune, što dovodi do poremećaja u ravnoteži između lisne i rodne površine. Ovo posledično dovodi do prerođavanja stabala i dobijanja sitnijih plodova lošije obojenosti zbog gušće krune i slabijim efektima primene pesticida u zaštiti jabuke.

3) Takođe, u ovim zasadima često je prisustvo poluskeleta koji svojom debljinom prelaze 50 % debljine stožine. Njih valja ukloniti, jer dovode do poremećaja u obrastanju rodnog drveta kao i u rastu vođice.

4) Nepoštovanje forme i opterećenosti krune rodom u zahvatima zimske rezidbe na zrelo u ovom tipu zasada često dovodi do neodgovarajućeg prinosa kod stabala (preopterećenost rodom koja dovodi do pojave alternativnog rađanja sledeće godine i obrnuto). Naime, realizacija rodnog potencijala (tzv. koeficijent rodnosti) u manje gustim zasadima jabuke iznosi 5-14 %. Međutim, u gustim zasadima jabuke za visoke prinose potrebno je da se zametne oko 30 % plodova i da barem 19 % cvetova donese fiziološki zrele plodove. Ne treba zaboraviti da dobro projektovan prinos putem zimske rezidbe i proređivanja plodova kod jabuke omogućuje i normalnu pripremu roda za sledeću godinu kao i najbolju moguću kontrolu bujnosti stabla.

 

U savremenim jabučnjacima u svetu i kod nas trenutno dominiraju tzv. <u>visoka vretena u sistemu duge rezidbe.</u> Osnovu ovog sistema čine stabla visine 3-3,5 m sa većom gustinom sadnje (3.000 – 4.000 stabala/ha, 3.3-3.0 m x 1.0-0.8 m), uz korišćenje slabo bujnih podloga, knip-sadnica i protivgradne mreže. Sve ovo omogućava konstantne prinose veće od 60 t/ha već od pete godine života zasada. Ključni elementi u formiranju ovog sistema su što ranije plodonošenje, minimalna rezidba posle sadnje, slamanje rasta nosača rodnog drveta njihovim ranim povijanjem na uglove otklona veće od 90⁰ u odnosu na stožinu, odsustvo poluskeleta, kao i obnova nosača rodnog drveta kosim rezom na čep kada oni postanu predugački (preko 1 m dužine) ili pređu 30 % debljine stožine. Zimska rezidba u redovnom plodonošenju podrazumeva pomotehničku obradu nosača rodnih grančica u tzv. dugoj rezidbi, koja u osnovi podrazumeva ostavljanje nosača rodnog drveta za plodonošenje izvestan broj godina, i njegovu pomotehničku obradu (uklanjanje konkurentskih mladara produžnici, kao i onih snažnih u porastu, proreda kratkog rodnog drveta, itd). Dugom rezidbom se svi oni dugi nosači rodnog drveta koji imaju manji ugao otklona prema stožini i prelaze 30 % njene debljine u osnovi odstranjuju kosim rezom na duže čepove. Čepovi kraći od 1,5 cm se ne ostavljaju jer neće dati dobar odgovor, tj. daće manji broj slabije razvijenih prirasta, iako je reakcija jabuka na ovakav rez sortno specifična: sorta Zlatni delišes u visinskim zonama krune obrazuje manje prirasta  pa traži ostavljanje dužih patrljaka (5-6 cm), za razliku od sorte Ajdared ili Elstar (ostavljaju se kraći patrljci dužine 3-4 cm) . Generalno, u redovnoj dugoj rezidbi visokog vretena svake godine sa stožine ukloni jedan do dva duga nosača rodnih grančica. Od većeg broja razvijenih prirasta kao posledice rezova na patrljak ostavljaju se jedna ili dve po položaju dobro pozicionirane vite grančice, koje se obavezno vršno prekraćuju. Cilj ovog zahvata je pospešivanje cirkulisanja sokova i formiranje rodnih čvorova, u uslovima povijenosti nosača pod uglom otklona od 100-110^o. Pomotehničke specifičnosti u rezidbi primetne su npr. kod slabo bujnih sorti: za dobijanje dobrog roda kod sorti Gala i Red Chief potrebno je višegodišnje nosače prekratiti do mesta gde njihova debljina prelazi prečnik grafitne olovke. Razgranate i slabe, viseće nosače, često prisutne kod sorti Gala i Fuji treba povratnim rezovima ujedinčititi, u smislu ostavljanja samo jedne osovine, koja se zatim vršno prekraćuje kako bi ostavljeni vegetativni pupoljci vukli sokove i obezbedili novi priraste.

<u>Vretena na bankovima u gustoj sadnji</u> (2,5-3 x 0,5-0,6 m) su poslednje tehnološko rešenje u cilju postizanja održivog gajenja jabuke, jer cena plodova sve više opada kako se uvećavaju površine ali i visina prinosa kod ove kulture. Primena izolacije vršnog vegetativnog pupoljka koji treba da obezbedi rast produžnici od najmanje 50 cm svake godine i kratka rezidba rodnih čvorova na  10 cm duž stožine je prisutna tokom svih godina formiranja uzgojnog oblika, sa sprovođenjem mašinske letnje rezidbe letorasta na 2-3 lista, obaveznom folijarnom prihranom radi pripreme roda (amino kiseline, makro i mikro elementi) krajem juna i posle berbe. Početkom juna rade se izbalansirani tretmani sa auksinima u niskim dozama (tri puta na po 10 dana), kako bi se izjednačili sa giberelinima produkovanim u uslovima obilnih prinosa. Na kraju 3. godine stabla su visine 3,6-4 m a na stožini je prisutno 60-80 plodova nakon prorede, što obezbeđuje prinose od 60-75 t/ha.  U četvrtoj godini se uspostavlja puna rodnost, gde se svi rodni nosači se orezuju na po dva vidljiva pupoljka, a ako rodni nosač nije adekvatan-reže se na čep što provocira dobijanje novih prirasta. Od pete i narednih godina rod je ustaljen na nivou 60-90 t/ha, a postiže se prisustvom 50-80 rodnih pupoljaka duž stožine i njih oko 25 na donjim skeletnim granama ((12-18 kg/stablu).

dr Dejan Marinković

[Autor]

Članci