[Mitić AleksandarUčesnik]

Od polovine 19 veka u Evropi nastaju prvi vidovi zadružnog organizovanja pre svega zanatlija a zatimi i zemljoradnika.Mogu se izdvojiti više tipova zadružnog organizovanja, a osnovna su tri pravca i to:
-Ročdelski model nastao u Engleskoj 1843 koji je podrazumevao slobodno stupanje i istupanje u zadruge,ravnopravnost svih zadrugara bez obzira na broj upisanih udela,po principu „jedan čovek jedan glas“
-Rajfajzenov model nastao u Nemačkoj 1848 godine, gde su zadruge imale za cilj da obezbede siromašnim slojevima stanovništva osnovne namirnice za život, slobodno stupanje i istupanje u zadruge,ravnopravnost,solidarnu i neograničenu odgovornost.
-Šulce-Deličev model takodje nastao u Nemačkoji 1849 godine ,podrazumevao je organiovanje velikog broja zadrugara,potpuno isključenje državne pomoći i stvaranje rezervnog fonda koji se može deliti.
Zadružni pokret u svetu ima oko 800.000.000 ljudi iz skoro 100 država, u Evropi – 92.000.000 ljudi ostvaruje svoje ekonomske interese kroz razne vrste zadruga.
Zadruga je autonomna asocijacija dobrovoljno udruženih lica sa ciljem ostvarenja njihovih zajedničkih ekonomskih,socijalnih i kulturnih potreba i želja kroz zajednički posedovan i demokratski kontrolisan privredni subjekt.
Prva kreditna zemljoradnička zaduga u Srbiji osnovana je 1894 godine, u selu Vranovu kod Smedereva,već 1895 godine osnovana asocijacija zemljoradničkih zadruga, a tri godine kasnije donet je zakon koji je regulisao ovu zadružnu oblast-zakon o zanatskim i zemljoradničkim zadrugama. Do 1900 godine u Srbiji je bilo preko 650 zadruga..
Osnovni princip zadružnog pokreta ,na kome počiva svaka zadruga su: samopomoć,demokratija, jednakost,pravednost,solidarnost i samoodgovornost.
Ljudski potencijal u zemljoradničkim zadrugama čine zadrugari, kooperanti i zaposleni.
 Zadruge se osnivaju i posluju prema Zakonu o zadrugama.
 Osnivači zadruge – fizička lica koja se bave delatnošču za koju se zadruga osniva.
 Minimalni broj osnivača je bio je do skoro 10 fizičkih lica, a sada je 3. Minimalni osnivački kapital – nije određen, osim što je propisana jednakost zadružnih uloga.
 U upravljanju zadrugom zadrugari imaju jednako pravo glasa (jedan zadrugar jedan glas).
 Organi zadruge su: skupština, upravni odbor, nadzorni odbor i direktor zadruge

U periodu od 1957godine su na značaju dobile opšte zemljoradničke zadruge koje su unapređivale i obogaćivale celokupni život na selu, uključujući ekonomske, socijalne,kulturne aspekte i koje su unosile mnoge inovacije u poljoprivredoj proizvodnji,jačajući poljoprivrdne fondove. Značajno je povećan standard seoskog stanovništva. Povoljni vetrovi za zadrugarstvo duvali su do1965 godine kada je privredna reforma desetkovala zadruge. Od 90-tih godina do danas, zadruge se ponovo uspostavljaju po modelima savremenog zadrugarstva, međutim, institucionalne i zakonodavne pretpostavke, kao i adekvatan ambijent za zadružno organizovanje, još uvek nije postignut u potrebnoj meri.
Ako su zadruge stvarno nosioci razvoja sela kao što se i pokazalo kroz istoriju našeg zadrugarstva, one se mogu formirati u svakom mestu gde postoje uslovi za zapošljavanje stručnjaka koji bi te zadruge uspešno vodili i učinili ih da budu u centru poljoprivrednog razvoja naše zemlje.

mr Aleksandar Mitić, PSSS Leskovac

[Autor]

Članci