[Karapandžić BojanaUčesnik]

Značajne štete u proizvodnji povrtarskih kultura pričinjava Virus mozaika krastavca. Domaćini virusa su veliki broj povrtarskih biljaka među kojima su paradajz, paprika, krastavac, dinja, lubenica, tikva, celer, mrkva, salata, spanać, pasulj i dr.. Značajni domaćini su i lucerka i crvena detelina. Ima širok krug domaćina i među korovskim biljkama koje predstavljaju stalne izvore zaraze. Biljne vaši kao vektori virusa, omogućavaju njegovo širenje. Smatra se da više od 80 vrsta biljnih vaši mogu preneti ovaj virus. Prenosi se i mehanički, sokom zaraženih biljaka. Izvor zaraze su i zaraženi biljni ostaci u zemljištu. Prenošenje semenom gajenih biljaka je uglavnom vezano za pasulj, dinju, kao i neke korovske biljke. Simptomi na zaraženim biljkama zavise od biljke domaćina, vremena ostvarivanja infekcije, soja virusa, uslova spoljašnje sredine. Najčešći simptomi su u vidu mozaičnog šarenila, hloroze, redukcije lisne površine, nitavosti, nekrotičnih pega. Na zaraženim biljkama krastavca dolazi do pojave mozaičnog šarenila, sitnih, žutih, slabo izraženih pega na mladim listovima, odnosno žutozelenog mozika na listovima starijih biljaka. Zaražene biljke su žbunastog izgleda, usled zaostajanja u porastu i pojačanog bokorenja. Žutozeleni mozaik uočava se i na plodovima, nekad i bradavičasti izraštaji. Mozaično šarenilo, povijanje mladog lišća, nekroza i propadanje starijih listova, mozaik na mladim plodovima, simptomi su koje ovaj virus izaziva na dinji. Žbunast izgled biljaka, hlorotično šarenilo listova, nekroza unutar hlorotičnih pega, deformacija listova, simptomi su kod lubenice. Žuti mozaik, povijenost mladog, a uvenuće starijeg lišća uočava se kod zaraženih biljaka tikve. Virus mozaika krastavca na paradajzu u početku dovodi do pojave blagog šarenila na listovima koje vremenom postaje izraženije. Dolazi do morfoloških promena na izdancima pa oni dobijaju končast izgled – nitavost paradajza. Biljke zaostaju u porastu, kržljavije su, žbunastog izgleda usled skraćivanja internodija. Može doći do pojave nekroze duž lisnih nerava, nekrotičnih crtičastih pega duž stabla i na plodovima. Sterilnost cvetova se javlja pri združenoj infekciji sa virusom mozaika duvana. Formirani plodovi su lošijeg kvaliteta, deformisani, čvrsti i sitniji. Hlorotično mozaično šarenilo, nepravilne okrugle pege, javljaju se na listovima zaraženih biljaka paprike, kao i nekroza. Mogu se uočiti i deformacije listova, klobučavost, redukcija lisne površine. Listovi mogu biti suženi i izduženi, neki kraći i sitniji, a neki jako uvećani sa izraženim nervima i cik-cak položajem srednjeg nerva. Plodovi su neravnomerno obojeni, sa mozaičnim šarenilom, kržljavi, deformisani, sa nekrozom površinskog tkiva. Nekroze se uočavaju i duž stabla. Kod zaraženih biljaka javlja se pojačano grananje, skraćivanje međukolenaca te žbunast izgled čitave biljke kod ranih infekcija, odnosno dela biljke kod kasnijih infekcija. Hlorotična prugavost duž nerava, kovrdžavost listova, zaostajanje biljaka u porastu, simptomi su na pasulju. Mere kontrole podrazumevaju upotrebu zdravog semena, proizvodnju zdravog rasada, suzbijanje vaši kao vektora virusa, suzbijanje korova, uništavanje zaraženih biljaka, uklanjanje biljnih ostataka, primena plodoreda. Izbegavati povšine pod višegodišnjim leguminozama.
Bojana Karapandžić, dipl.ing.polj.
PSSS Leskovac

[Autor]

Članci