[Zlatarić SvetlanaUčesnik]

Ozima pšenica posejana u optimalnim rokovima setve i pri dovoljnoj količini vlage, klija, niče i razvija se sve do bokorenja pri pozitivnim temperaturama. Posle toga je podvrgnuta delovanju znatno nižih temperatura, pri čemu se misli na temperaturu vazduha inad površine zemljišta. Temperatura zemljišta na dubini ležanja čvora bokorenja je znatno viša nego temperatura vazduha iznad površine zemljišta. Zbog toga nemožemo govoriti o otpornosti pšenice da li je ona manja ili veća u zavisnosti od debljine snežnog pokrivača i dubine ležanja čvora bokorenja, jer pšenica izdržava niže temperature ispod snega odnosno u zemljištu. Razlika u temperaturi iznad i ispod snega mogu biti 10-15⁰C. Većina sorata je dosta otporna na niže temperature i golomrazice i pri tome dolazi do odbacivanja liski kao i izvestan broj biljaka ali to nema uticaja na prinos sem u nekim ekstremnim slučajevima kao duže golomrazice praćene veoma niskim temperaturama, depresivnih površina… Prema tome otpornost na niske temperature, zavisi i od više činilaca ko što su i razvijenosti korenovog sistema (korenov sistem prodire duboko u zemljište ispoljava pozitivan uticaj na vodni bilans čvora bokorenja, čija životna sposobnost određuje otpornost ozime pšenice prema zimi), sortnih osobina(manje ili više otporne sorte), osobina zemljišta (fiziške osobine zemljišta, kao i vlažnost zemljišta u vreme prezimljavanja), vremena setve (veoma rana i veoma kasna setva nisu dobre i često su biljke oštećene od mraza. Ovo objašnjava time da veoma ranom setvom biljke su stadijumno razvijenije i ulaze u svetlosni stadijum usled čega se smanjuje otpornost na niske temperature), pravilne mineralne ishrane (pravilan odnos elemenata posebno P i K) omogućavaju veći sadržaj organske materije u ćelijskom soku, a naročito ugljenih hidrata a manji sadržaj slobodne vode, što dovodi do veće koncetracije ćelijskog soka i time veće otpornosti na zimu.
Priprema biljaka da bi preživele niske temperature počinje još u jesen, kada se u noćnim časovima postepeno snižava temperatura vazduha. Proces kaljenja u tom periodu odlikuje se znatnim povećanjem sadržaja šećera u listovima, a naročito u čvoru bokorenja. Mehanizam ove pojave sastoji se u tome što u toku jeseni u vreme sunčanih dana, pšenica pri pozitivnim temperaturama može relativno intezivno da vrši proces fotosinteze, dok u večernjim, noćnim i jutarnjim časovima pri niskim temperaturama, u biljkama se usporavaju procesi disanja i rasta, što dovodi do nakupljanja žećera. U zimskom periodu pod snežnim pokrivačem biljke koriste šećer ne samo kao zaštitnu materiju radi snižavanja tačke mržnjenja ćelijskog soka, već i kao energetski materijal koji obezbeđuje proces disanja. Posle procesa nakupljanja rezervnih materija, pri prelazu na temperature ispod 0⁰C, koje određuju stepen tzv.prve faze kaljenja, biljka pšenice relativno lako izdržava temperaturu od -10⁰C. Posle ove prve faze kaljenja pri temperaturi oko 0⁰C, nastupa druga koja se odvija na temperaturi od -2⁰C do -7⁰C pri čemu su biljke znatno otpornije na mraz, gde se znatno smanjuje sadržaj vode u listovima i čvoru bokorenja a istovremeno se povećava sadržaj suve materije. Vezano za to, najotporniji organ je čvor bokorenja i zato se dubinom setve do izvesne granice, može regulisati i otpornost na niske temperature.

Dipl.ing Svetlana Zlatarić

[Autor]

Članci