[Vujić RadosavUčesnik]

Spremanje sena u našim agroekološkim uslovima najčešće se vrši sušenjem, radi sniženja sadržaja vlage na nivo koji onemogućuje razvoj štetne mikroflore i kvarenja biljne mase.Prakično,seni je osušena biljna masa do sadržaja vode od 14-18 procenata,tj. vlage pri kojoj ne može doći do kvarenja mase dejstvom štetnih mikroorganizama.
Spremanjem sena i pri najvećoj pažnji kao i pravilnom postupku konzervisanja nastaju odredjeni gubitci u prinosu i kvalitetu.Proizvodjač mora nastojati da ove gubitke svede na najmanju moguću meru.Pri sušenju sena naročito treba obratiti pažnju na list biljaka koje se suše,mlade izdanke i vrhove stabla, jer ovi delovi biljke sadrže najviše hranljivih materija.Presušivanjem ovih delova biljke dolazi do krunjenja i opadanja,zasotajnja na zemlji,a samim tim nastaju i gubitci.Prinos,a naročito kvalitet sena zavisi od vrste biljaka,a isto tako i od faze razvoja biljaka tj.od izbora moment košenja.Izbor pogodnog momenta košenja travnjaka zahteva dobro poznavanje njegovog florističkog sastva kao i hranljive vrednosti biljka u zavisnosti od faze porasta,odnsono starosti biljaka.Pri izboru momenta košenja travnjaka moramo se rukovoditi prema dominantnim vrstama.Kod višegodišnjih leguminoza košenje se najčešće vrši u fazi cvetanja u prvim konusima cvasti (sukcesivno-postupno cvetanje),a kod trava u početku klasnja,odnosno pojavi klasa ili metlice,nakon čega dolazi do naglog opadanja kvaliteta travne mase.U navedenim fazama postiže se najveći prinos hranljivih jedinica po jedinici površine.Proces spravljanja sena prate odredjeni gubitci u prinosu i hranljivoj vrednosti.Oni se kreću od 10-25% od prinosa suve materije i od 15-30% hranljive vrednosti sena.Ovi gubitci nastaju kao posledica tzv.naknadnog disanja biljnih ćelija posle košenja,nepravilnog postupka pri sušenju biomase na zemlji,truljenja zelene pokošene mase i ispiranja hranljivih materija atmosferskim padavinama. Sveže pokošene biljke,izvesno vreme žive i posle košenja,a životne funkcije se odvijaju na račun stvorene energije organskih materija u njima,prvenstveno šrećera. Pokošene biljke trpe složene unutrašnje promene koje prolaze kroz dva osnovna procesa tzv.gladovanje i autoliza ili samorazlaganje organske materije.Ubrzanjem procesa sušenja izbegavaju se navedeni gubitci a time se istovremeno potvrdjuje složenost pojma spavljanja dobrog sena.
Gubitci koji nastaju nepravilnim sušenjem trava na zemlji,nastaju zbog suvišnog manipulisanja sa senom na polju,naročito usled previše prevrtanja,radi boljeg isušivanja isakupljanja presušenog sena, pri čemu opadaju najhranljiviji delovi bljke(list, mladi izdanci,vrhovi,pupoljci).Ovi gubitci mogu dostići i do 40-50%.
Kod gubitaka koji nastaju kvašenjem pokošene mase usled kiše,rose i sl. dolazi doi mikrobioloških procesa-truljenja,kada se javljaju promene u boji,mirisu i ukusu.Ovi gubitci mogu se kretati i do 20%.Korišćenjem svremenih kosačica ,istovremeno sa košenjem dolazi do gnječenja biljaka, što olakšava i ubrzava sušenje, čime se smanjuju gubitci.

dr Radosav Vujić

[Autor]

Članci