[Nedić MomirUčesnik]

Nedavno astronomsko povećanje cene đubriva kao i ostalih inputa u poljoprivrednoj proizvodnji, jasan su signal poljoprivrednim proizvođačima da moraju da prilagode strategiju svog poslovanja nadolazećim izazovima. U tom smislu krajnje je vreme da se razmotri i efikasnost primene đubriva, odnosno da se njihovom racionalnom primenom ostvari bolji odnos između uloženog i dobijenog. Kako je azotna komponenta đubriva „glavni krivac“ za pomenuta poskupljenja jer je njegova proizvodnja direktno zavisna od cene energenata, pravilnim menadžmentom azotne prihrane u mnogome se mogu ostvariti uštede, odnosno sniziti cena koštanja krajnjeg proizvoda. Da bi se ostvarile uštede moraju se znati neke osnovne osobine azota kao hraniva za biljke, a u našem slučaju su to stabla voćnih vrsta.
Višegodišnje biljke azot usvajaju najvećim delom iz zemljišnog rastvora preko korenovog sistema i to uglavnom u obliku nitratnog jona. Manjim delom se tokom hladnijeg dela proleća azot može usvojiti i u obliku amonijačnog jona. Drvenaste voćne vrste skoro polovinu usvojenog azota skladište u višegodišnjim delovima (stablu i korenu) kao rezervu. Azot iz tih rezervi se na početku vegetacije koristi za cvetanje, listanje i početni porast mladara sve do faze precvetavanja kada kreće intenzivno usvajanje korenom. Znači đubrenje azotom pre cvetanja kod višegodišnjih drvenastih biljaka nema nikakvog smisla, a naročito ne primena nitratnih formi jer se one lako ispiraju iz zemljišta. Ima smisla u suvom voćarenju primeniti manje doze amonijačnih formi azota (amonijum-sulfat) do dve nedelje pre cvetanja jer se pozitivno naelektrisani amonijačni joni čvrsto vežu za negativno naelektrisane glinene minerale u zemljištu te ne dolazi do njihovog ispiranja. Sa primenom nitratnih formi azota treba sačekati do precvetavanja a zatim intervenisati u zavisnosti od intenziteta zametanja, odnosno od procene rodnog potencijala. Isplativije je ukupno planiranu količinu azotne prihrane raspodeliti u nekoliko manjih doza. Ukoliko je došlo do slabije oplodnje ili do izostanka roda usled dejstva niskih temperatura, tada se azotna prihrana može izostaviti. Najčešće dostupna đubriva na bazi nitrata su AN (amonijum nitrat), KAN (krečni amonijum nitrat), kalcijum nitrat, magnezijum nitrat, kalijum nitrat. Sva pobrojana đubriva osim KAN-a su vodotopiva i mogu se koristiti preko sistema za navodnjavanje. Visoke pojedinačne doze azotnih đubriva mogu izazvati značajne probleme koji se najčešće manifestuju kao prevelika bujnost ali i kao osetljivost na napade insekata. Jedan od sigurnih znakova da je došlo do preteranog nakupljanja nitrata u listovima je i pojava kolonija lisnih vaši na vrhovima mladara.
Dobar i ekonomičan izvora azota može biti i folijarna primena Uree koja je na taj način 12 puta efikasnija od primene preko zemljišta. Samo treba imati u vidu da se tokom vegetacije koristi niža koncentracija (0,4%) a krajem jeseni viša (3%) kao i da temperatura vazduha prilikom primene ne prelazi 22°C da ne bi došlo do pojave fitotoksije kao i do preteranog gubitka hraniva isparavanjem.
Naravno, treba razmotriti i druge izvore azota kao što su gajenje travnih smeša sa leguminozama (bela i crvena detelina) na čijem korenu se nalaze bakterije koje fiksiraju azot iz vazduha ili primenu umerenih doza organskih đubriva gde se kao vrlo interesantna mogućnost može predložiti i primena tečnog goveđeg stajnjaka (osoke) koja inače nije praksa u voćarskoj proizvodnji. Korisno je znati da 1000 litara tečnog stajnjaka sadrži do 11 kg azota 5 kg fosfora i čak 30 kg kalijuma kao i mnogo drugih korisnih makro i mikro nutritijenata. Iz sanitarnih razloga se primena tečnog stajnjaka u višegodišnjim zasadima voća treba ograničiti na jednu jesenju primenu nakon završene berbe sa dozom primene od 2000-3000 litara po hektaru. Imajući u vidu da je azot u tečnom stajnjaku u amonijačnoj formi i da je lako isparljiv, primena injektorima imala bi višestruku prednost.
Kao zaključak treba istaći da primenu đubriva treba prilagoditi stvarnim potrebama gajenih biljaka i da preterivanje sa primenom uvek donosi probleme i uzrokuje visoke troškove. Treba birati različite vrste izvora azota i ići sa manjim pojedinačnim dozama primene (do 20 kgN/ha po aplikaciji), a vreme i način aplikacije prilagoditi gajenoj voćnoj vrsti, načinu uzgoja i odabranoj vrsti đubriva.
Momir Nedić

[Autor]

Članci