[Krajnović DragoljubUčesnik]

Proizvodnja, skladištenje i primena stajnjaka Pored prroizvoda klanične industrije koji se koriste u ishrani ljudi i nus proizvoda za druge industrije vrlo važan i vredan nus proizvod je i svinjski stajnjak. Sve ono što se ne usvoji u organizam izlučuje se putem fecesa i urina, koji zajedno sa ili bez prostirke sa delovima rasturene hrane, prašine, dlake idr. čine sporedni proizvod odnosno stajnjak. Stajnjak predstavlja kompleksno organsko jedinjenje koje može da se koristi za proizvodnju bio gasa i kao vredno organsko mineralno đubrivo, koje upotrebom prema principima dobre poljoprivredne prakse, doprinosi popravljanju održavanju i povećanju prpizvodnih sposobnosti poljoprivrednog zemljišta. Ukoliko se sa stajnjakom ne upravlja prema principima dobre poljoprivredne prakse isti postaje veoma ozbiljan i opasan zagađivač životne okoline.Fiziološki, fekalna animalna materija predstavlja osnovni životinjski nus proizvod koji u kruženju organske materije u prirodi, služi za đubrenje ratarskih kultura.Problemi u vezi sa stajnjakom, pojavili su se primenom novih stočarskih tehnologija. Savremena tehnologija je u govedarstvu, svinjarstvu, živinarstvu i drugim granama stočarstva uspela da velike populacije životinja koncentriše (svede) na mali prostor. Na taj način je uz bitne prednosti donela i niz nedostataka, posebno onih koji su u vezi sa fekalnom materijom, sa stajnjakom. To se pre svega odnosi na pravilno skladištenje, tretman i upotrebu stajnjaka. Velike količine stajnjaka iz intenzivnog stočarstva opterećuju okolinu, zbog toga što se odlažu na malom prostoru i što njegova dispozicija zahteva dovoljno obradivih poljoprivrednih površina. U zavisnosti od načina držanja domaćih životinja, odnosno da li se one drže na prostirci ili ne kao nus proizvod se javlja čvrsti stajnjak i osoka, odnosno tečni stajnjak. Poseban problem predstavlja tečni stajnjak kod držanja životinja u objektu sa rešetkastim podom. Čvrsti stajnjak predstavlja mešavinu fecesa (izmeta), mokraće i prostirke, dok se tečni stajnjak sastoji od fecesa, mokraće upotrebljene tehničke vode, vode koja se koristi za napajanje, ostataka hrane, otpale dlake i dr. Osim toga sastav proizvedenog stajnjaka zavisi od vrste životinja, vrste hraniva, vrste ishrane, prostirke koja se koristi, ukupne količine vode koja se koristi u tehničke potrebe za pranje ili koja se rasipa koristeći se za pomenute svrhe.Poznato je da se shodno vremenu trajanja uzgoja i stajsko đubrivo u kontinuitetu proizvodi tokom celog tog perioda. Međutim biljke koriste nutrijente (organske hranjive sastojke) iz stajnjaka samo u toku sezone rasta. Rizici od zagađenja su vrlo visoki tokom sezone mirovanja, kada je tlo zamrznuto i nepogodno za primenu stajnjaka. Da bi se izbegli ovi rizici, farme moraju imati dovoljno skladišnih kapaciteta koje omogućuju da se sav stajnjak koristi u sezoni porasta useva. Mogućnost za skaldištenje stajnjaka smanjuje ili eliminiše potrebu njegovog učestalog sakupljanja, uklanjanja i rasturanja i daje proizvođaču kontrolu u određivanju vremena kada će se stajnjak ukloniti i primeniti na zemljište. Dok su stočarski objekti bili manji dnevno odvlačenje i skladištenje stajnjaka u veoma kratkom periodu, sa učestalim odvlačenjem bio je uobičajen sistem kojim se lako upravljalo. Tokom vremena sa tehnološkim razvojem stočarstva formirali su se veliki proizvodni sistemi, sa uzgojem velikog broja životinja. Sistemi za upravljanje stajnjakom su se razvili od sistema čvrstog i polučvrstog stajnjaka do sistema sa tečnim stajnjakom, uz neophodno njihovo skaldištenje. Potreba pravilnog skladištenja stajnjaka javlja se iz više razloga:

1. Da se stajnjak može upotrebiti na zemljištu u uslovima koji su kompatibilni (odgovarajućim)sa klimackim karakteristikama i karakteristikama useva, gde će se stajnjak primeniti;

2. Upotreba stajnjaka na zemljištu tokom perioda kada je zemljište zasićeno, vlažno, smrznuto ili prekriveno snegom je zabranjena;
3. Nutrijenti (organski hranljivi sastojci) će se najbolje iskoristiti ako se stajnjak koristi neposredno pre ili tokom sezone porasta useva.

Dragoljub Krajnović, dipl.inž

[Autor]

Članci