[Marinković DejanUčesnik]

Gajenje koštičavog voća u visokointenzivnim zasadima najčešće podrazumeva sistem guste sadnje sa vretenastom uzgojnom formom na bujnoj (generativnoj) podlozi, uz redovnu primenu pomotehničkih zahvata koji podrazumevaju rovašenje i saviijanje-podsecanje grana.
Rovašenje je u osnovi zasecanje (poluprstenovanje) kore iznad pupoljaka na starijim delovima stožine ili granama kao i zasecanje kore na letorastima iznad određenih bočnih razgranavanja na stožini ili na poluskeletnim prirastima, a sve sa ciljem aktiviranja pupoljaka ili pojačanog rasta prirasta iznad kojeg je izvršen zahvat. Ovo je neophodno iz razloga popunjavanja praznih zona i uravnoteženja rasta prirasta duž stožine u kruni vretenastih uzgojnih formi. Zahvat se izvodi neposredno pred početak vegetacije (zeleni vrh pupoljka), kada u kombinaciji sa azotnom prihranom ili fitohormonskim tretmanima daje pun efekat. Zasecaju se kora i kambijum čime se prekida ascedentni tok kretanja mineralnih materija i vode kroz ksilemske sprovodne puteve, i isti se usmeravaju u oslabeli prirast tj. spavajući pupoljak. Pomenuti zahvat može se izvršiti i ispod snažnih prirasta, s ciljem oslabljenja njegovog rasta zbog prekida dotoka hranljivih materija.
Rovašenje se vrši različitim priborom, u zavisnosti od debljine prirasta na kome se zahvat izvodi. (Sl. 1). Na tanjim granama (sadnice u rastilu) zahvat se izvodi kalemarskim nožem ili nožem sa dvostrukim savijenim sečivom, a na debljim granama i višegodišnjim prirastima (vreteno u formiranju) – makazama sa ravnim sečivom (makaze tipa Kuker 21) ili testerom za ravne rezove, gde su zupci nazubljeni sa unutrašnje strane. Iskustva u formiranju vretena trešnje su pokazala kako rezovi rovašenja treba da su širine 1/3-1/2 obima grane. Za dobijanje adekvatnog odgovora kod bujnog stabla potreban je relativno širok rez (moguća je i primena duplog sečiva za zarezivanje) i duži vremenski period za reakciju pupoljaka, ali ovaj zahvat nije toliko osetljiv na temperature kao fitohormonski tretman. Za dobijanje još boljih rezultata aktiviranja odgovarajućih pupoljaka na stožini, poželjno je ukloniti ostale suvišne pupoljke, najbolje u vreme zelenog vrha pupoljka. Pravljenje poluprstenastog zareza u vidu kaplarskog reza iznad pupoljaka ili prirasta čiji rast želimo da aktiviramo pokazalo je bolje rezultate od rovašenja testericom jer se ovde u potpunosti uklanja kora zajedno sa kambijumom (potpuni prekid ascedentnog toka hranljivih materija), za razliku od delimičnog prekidanja sprovodnih sudova dobijenih testericama koji često zarastaju ili ne daju adekvatan odgovor.

Sl. 1. Različit alat koji se koristi prilikom rovašenja
Tokom formiranja vretenastih formi kod vrsta iz roda Prunus razlikujemo zahvate rovašenja iznad zimskog vegetativnog pupoljka (primenjuje se u rastilima u cilju formiranja prevremenih prirasta za etaže-ubrzano formiranje vretenastih uzgojnih formi), rovašenje nad spavajućim pupoljcima (za aktiviranje prirasta u ogoljenim zonama duž stožine vretena u formiranju) i rovašenje iznad starijih delova stožine (iznad razgranavanja ili jakih grana, s ciljem uravnoteženja njihovog rasta kao i rodnog potencijala u kruni vretena).
Poboljšani pomotehnički postupak izmene nosača rodnog drveta koji je česta potreba prilikom formiranja i plodonošenja vretenastih uzgojnih formi koštičavog voća odnosi se na tzv. podsecanje grana. Ukoliko rezidbu na rod definišemo kao primenu pomotehničkih zahvata u cilju uspostavljanja odnosa između procesa rasta i rodnosti, onda je ključno pitanje kolika nam je asimilaciona površina neophodna za razvoj jednog ploda, i koliko nam je plodova neophodno po jednom stablu tj. po rodnom nosaču za projektovni prinos. Rezidba po sistemu “Pillar“ u sistemu vretena podrazumeva kontrolisanu izmenu nosača rodnog drveta u cilju usmeravanja plodonošenja na mlado rodno drvo, s obzirom da ono ima najbolju realizaciju rodnog potencijala. Kontrola formiranja i ciklična smena letorasta, zatim mladog (2-godišnjeg) nosača rodnog drveta koji će se u narednoj vegetaciji odstraniti kosim rezom na čep upravo omogućuje cikličnu smenu ova tri elementa, koja moraju biti prisutni u ravnomernom odnosu duž stožine vretena kako bi se ostvario ravnomeran odnos rasta i rodnosti.
U cilju još potpunije kontrole formiranja novih prirasta koji se prevode u nosače rodnog drveta naredne vegetacije, primenjuju se zahvati podsecanja grana. Naime, u strukturi prirasta na stožini vretena vrlo često se pojavljuju prirasti koji narušavaju osnovnu strukturu vretena svojom većom debljinom u osnovi (koja je veća od 50 % debljine stožine) pa se stvara potreba za njihovim adekvatnim uklanjanjanjem, kako ne bi došlo do alternativnosti u rađanju stabla (Sl. 2.).

Zahvat podsecanja se vrši sa donje strane grane i iznad spavajućeg pupoljka, bez obzira na njegov položaj (bočno ili s donje strane grane). Podsecanje se izvodi početkom ili (po potrebi) tokom vegetacije sa jednim rezom do polovine debljine grane (kada su grane debljine do 2 cm), tj. podsecanje sa vađenjem isečka (dva su reza: 1. je do polovine debljine grane sa njene donje strane, a 2. nešto dalje i do iste dubine, kako bi se rezovi spojili i dali isečak koji se odstranjuje) u slučaju grana debljih od 2 cm pri svojoj osnovi. Podsecanje se izvodi na granama čije se uklanjanje planira u zimskoj rezidbi naredne godine. U vegetaciji koja sledi iza zahvata podsecanja, podsečena grana plodonosi i istovremeno se formira nekoliko slabije razvijenih prirasta ispod zaseka, koji imaju otvoren ugao prema stožini. Kod koštičavog voća ovakve grane treba podsecati nešto dalje od stožine (na 7-10 cm), kako bi se nakon njihovog odstranjivanja dobio duži patrlj (čep). Istovremeno sa uklanjanjem podsečenih grana ravnim rezom na čep (potrebno je da presek bude ravan kako bi mesto preseka bilo što manje površine) podsecaju se i grane koje će sl. zime biti odstranjene, čime se uspostavlja ciklična smena nosača rodnog drveta i letorasta (tzv. „pripreme“).
Proizvođačima mora biti jasno da svaka greška u rezidbi vodi parcijalnoj alternativnoj rodnosti stabla, za čiju ispravku putem primene navedenih pomotehničkih zahvata, treba najmanje dve do tri vegetacije.

mr Dejan Marinković

[Autor]

Članci