[Petrović TanjaUčesnik]

Plodored u organskoj proizvodnji
Organsko povrtarstvo zasniva se na plodoredu, smeni useva u vremenu i prostoru. Uloga plodoreda u organskom povrtarstvu je: povećanje plodnosti zemljišta đubrenjem (organskim i dozvoljenim mineralnim đubrivima), uvođenjem proizvodnje mahunjača (i do 33%) kao zelenišnog đubriva; kontrola korova (korišćenje zelenog ugara najbolje je sa leguminozama zatim gajenjem kao međuuseva); preventiva od pojave bolesti, štetočina i korova, jer je duži period vraćanja useva na isto polje a veće korišćenje organske materije (đubrenje, mešani usevi, zelenišno đubrivo, zaoravanje biljnih ostataka) osnova je formiranja humusa. Plodored kao osnovni sistem objedinjuje sve agrotehničke mere stvarajući tako jedinstven (celovit) sistem organske poljoprivrede.
Za organsko povrtarstvo specifična je primena čistog povrtarskog plodoreda sa smenom tri grupe povrća a prema zahtevu za organskim đubrivom.
Prvu grupu čine (dolaze na prvo mesto u plodoredu) vrste koje podnose obilno đubrenje organskim đubrivima (orijentacione količine su 4-6 kg/m2 stajnjaka ili 2-3 kg/m2 komposta). To su: paprika, krompir, tikve, kupusnjače, zatim paradajz, beli luk i praziluk, krastavac, dinja i lubenica. Drugu grupu čine vrste koje zahtevaju manje organskih đubriva, ili ova utiču na smanjenje kvaliteta. To su vrste koje dolaze na drugo mesto u plodoredu i đubre se sa 1,5-2,5 kg/m2 komposta (crni luk, šargarepa, cvekla, spanać, rotkva i keleraba). Na trećem mestu su leguminoze na čijem korenu se razvijaju kvržice, sa bakterijama koje fiksiraju azot iz vazduha i tako obogaćuju zemljište ovim elementom. One se gaje posle vrsta iz druge grupe i ne đubre se organskim đubrivom. Pri uspostavljanju najčešće tropoljnog plodoreda treba voditi računa o pretkulturi. Uključivanje zelenog ugara ili krmnih vrsta moguće je u kombinovanom ratarsko-povrtarskom ili krmno-povrtarskom plodoredu. Zeleni ugar ne omogućuje visok intenzitet organskog povrtarstva a može se delimično zameniti gajenjem kao prethodnog useva nekih vrsta mahunjača (grašak) koji ostavlja i mnogo zelene mase ili kupusnjača kao glavne kulture sa velikom zelenom masom koja se u jesen zaorava.
Za povećanje ekonomičnosti povrtarske proizvodnje neophodno je uspostaviti intenzivan, složen plodored gde se u jednoj vegetacionoj sezoni, odnosno godini na istom zemljištu uzastopno i istovremeno (kao mešane vrste), zahvaljujući pozitivnim biološkim odnosima, gaji više vrsta povrća. Proizvodnja više vrsta povrća (jedna iza druge) u jednoj godini moguća je zbog različite dužine vegetacije i zahteva prema toploti. Poznate su smene: grašak (predusev). paprika (glavni usev) i ozima salata ili spanać (kao naknadni usev). U takvoj proizvodnji, prinos i prihod se računaju na godišnjem nivou kao zbir za tri useva. Istovremeno intenzivna proizvodnja uključuje gajenje mešanih vrsta (mrkva i crni luk), pokrovnih vrsta (grašak i kukuruz šećerac) i vrsta za zelenišno đubrivo (usejana grahorica između redova kupusa).
Pored poznatih mešanih vrsta: salata i crni luk, paprika i bosiljak, paradajz i kupus, kukuruz i grašak, kukuruz i pasulj, kukuruz i vrežaste vrste, u organskom povrtarstvu koriste se i one vrste koje svojim mirisom ili korenskim izlučevinama odbijaju ili privlače na sebe štetočine povrća. Tako se, na primer, gajenjem paradajza ili duvana sa kupusom smanjuje se napad buvača na kupus (paradajz i duvan onemogućuju i usporavaju ishranu buvača) ili paradajz kod kupusa smanjuje napad kupusnog moljca, a kupus gajen uz crvenu i belu detelinu manje je napadnut od vaši i kupusara.

dipl.ing.Tanja Petrović

[Autor]

Članci