Otpornost na niske temperature i mraz pšenica stiče tokom izvesnog vremenskog perioda – perioda kaljenja. Period kaljenja ima dve faze. Tokom prve faze intenzivno se nakuplja šećer u toku sunčanih, jesenjih i zimskih dana, a tokom druge faze dolazi do potiskivanja vode iz ćelija i na taj način snižava se tačka mržnjenja.
Kada neka sorta ne prođe proces kaljenja (koji je sastavni deo stadijuma jarovizacije) neće moći izdržati mraz i niske temperature čak i ako genetski poseduje otpornost prema mrazu.
Otpornost prema mrazu zavisi takođe i od faktora spoljne sredine. Snežni pokrivač je dobar izolator i ako su biljke pokrivene samo sa nekoliko centimetara snega, temperature od čak – 30 stepeni neće oštetiti usev, dok bez snega i temperature od – 10 stepeni, naročito ako duže traju mogu naneti značajna oštećenja osetljivim sortama.
Sorte osetljive prema mrazu obično imaju kratak stadijum jarovizacije pa u uslovima rane jesenje setve završe stadijum jarovizacije i pređu u generativni stadijum kada dolazi do diferencijacije klasa. Kada nastupe niske temperature dolazi do izmrzavanja biljaka jer ni jedna sorta nije otporna prema niskim temperaturama u generativnom stadijumu.
Ova situacija se može izbeći različitim rokovima setve, tako da se najranije seju najotpornije sorte, zatim sorte dobre i srednje otpornosti prema mrazu, a poslednje sorte slabije otpornosti.
Plitka setva takođe smanjuje otpornost prema mrazu, jer se čvor bokorenja nalazi na površini pa je direktno izložen uticaju niskih temperatura.I setva dublja od 4 cm smanjuje otpornost prema mrazu , jer se biljka slabije razvija dok se probije kroz deblji sloj zemljišta, a čvor bokorenja je isto na dubini 1-2 cm kao i kod setve na 2-4 cm dubine koja omogućava najbolji razvoj biljaka pšenice.
Zdravstveno stanje biljaka ima uticaja na otpornost prema mrazu i niskim temperaturama kao i stanje zemljišta, ekspozicija terena i dr. pa sve ove faktore treba uzeti u obzir ako se želi obezbediti nesmetan razvoj useva
PSSS Valjevo dipl.ing.Snežana Stojković-Jevtić
Stojković-Jevtić Snežana
Stojković-Jevtić Snežana