Postupak utvrđivanja troškova proizvodnje u ekonomiji naziva se sastavljenje kalkulacija. Pored utvrđivanja ukupnih troškova i troškova po jedinici dobijenih proizvoda (cene koštanja proizvoda), u kalkulacijama se utvrđuju i drugi ekonomski pokazatelji poslovanja (finansijski rezultat, stepen ekonomičnosti i rentabilnosti proizvodnje, ukupna i tržišna vrednost proizvodnje i dr.).
Ako se uzme u obzir odsustvo vođenja knjigovodstvene evidencije na našim porodičnim poljoprivrednim gazdinstvima i nemogućnost izračunavanja pune cene koštanja proizvoda, analitička kalkulacija na bazi varijabilnih troškova je veoma interesantna za uvrđivanje ukupne vrednosti ostvarene proizvodnje.
Vrednost se dobija množenjem tržišne cene dobijenih proizvoda i njihove količine, a zatim se oduzimaju varijabilni troškovi proizvodnje dobijenih proizvoda – troškovi materijala (seme, stajsko i mineralno đubrivo, sredstva za zaštitu bilja, hrana itd), varijabilni troškovi upotrebe mašina (gorivo i mazivo), kao i varijabilni deo opštih troškova.
Troškovi rada se u zavisnosti od organizacije rada na gazdinstvu mogu biti tretirani ili kao fiksni, odnosno varijabilni, tako da mogu biti uključeni u određivanje vrednosti marže pokrića.
Rezultat analitičke kalkulacije na bazi varijabilnih troškova naziva se maržom ili doprinosom pokrića, odnosno bruto maržom.
Marža pokrića predstavlja razliku između ukupne vrednosti proizvodnje (ili zbira vrednosti glavnog proizvoda i vrednosti uzgrednih proizvoda i premija) i proporcionalnih varijabilnih troškova, što se može predstaviti formulom:
MP = VP – VT
gde je:
MP – marža pokrića;
VP – vrednost proizvodnje;
VT – varijabilni troškovi.
Marža pokrića pokazuje koliko je pokriveno varijabilnih troškova, odnosno koliko je preostalo finansijskih sredstava za pokrivanje fiksnih troškova i ostvarivanje pozitivnog poslovnog rezultata.
Ova kalkulacija takođe omogućava direktno poređenje dve ili više različitih linija ili faza proizvodnje sa jednakim fiksnim troškovima, kao i poređenje dva ili više različitih intenziteta jedne iste linije ili faze proizvodnje.
Marže pokrića se mogu sabirati i onda govorimo o ukupnoj marži pokrića poljoprivrednog gazdinstva.
Ako bi od ove vrednosti oduzeli ukupne fiksne troškove gazdinstva (troškovi proizvodnih kapaciteta i razni opšti troškovi) dobili bi ukupnu dobit ili gubitak gazdinstva.
Saša Stamenković, dipl. ing. poljoprivrede za ekonomiku
Stamenković Saša
Stamenković Saša