[Vujaklija GordanaUčesnik]

Kako su poslovale zadruge u Srbiji
Na teritoriji Srbije postojala je veoma razvijena mreža tkz. OZO (Osnovnih zadružnih organizacija). Ponegde su nosli naziv OOK (Osnovna organizacija kooperanata) ili je ostao naziv ZZ (Zemljoradnička zadruga), ali je princip poslovanja bio manje-više isti. Osnovne zadružne organizacije su obično bile udružene u SZ (Složene zadruge) koje su najčešće poslovale u sastavu nekadašnjih AIK (Agroindustrijskih kombinata). OZO-i su imali svoju mrežu magacina i otkupnih mesta po selima jer su bili teritorijalno organizovani tj.svaki OZO je pokrivao teritoriju nekoliko sela i to je čak bilo upisano u osnivačke dokumente i postojalo je nepisano pravilo, a nekad i pisano, da se prilikom otkupa ne ulazi u „tuđu teritoriju“. Ono što je važno istaći je da su i prerađivački kapaciteti (mlekare, klanice, hladnjače, sušare, destilerije, mlinovi i silosi), takođe najčešće bili organizaciono povezani sa kombinatima što je pojednostavljivalo poslovanje. Mnogi Agroindustrijski kombinati su imali i tkz. interne banke koje su regulisale plaćanja unutar sistema. Princip poslovanja OZO-a je bio sledeći:
– Od poslovnih banaka su uzimani krediti za prolećnu i jesenju setvu a nekad i za otkup
– Kamate za ove kredite su bile povlašćene
– Za novac od kredita nabavljan je repromaterijal (seme, đubrivo, gorivo i sl.)
– Poljoprivrednici su u Osnovnoj zadružnoj organizaciji sklapali ugovore za proizvodnju i obavezivali se da će preuzeti repromaterijal vratiti u proizvodu kroz mleko, meso, žito i sl.
– Sa tim ugovorom su u zadružnom magacinu podizali potreban repromaterijal
– Iako su ugovori bili pisani za pojedine vrste proizvodnje (kukuruz, pšenicu, repu, soju) nije bio problem da dug, ili deo duga plate i u drugim vrstama poljoprivrednih proizvoda koje stvaraju na svom gazdinstvu
– Mnoge zadruge su se bavile i organizacijom uslužnog tova
Zadruge su imale sopstvenu stručnu službu koja je tesno sarađivala sa tadašnjim Zavodima za poljoprivredu (sadašnje PSSS). Veliki broj Zadruga, uglavnom u Vojvodini, mada i u centralnoj Srbiji je imao sopstveno poljoprivredno zemljište i objekte u kojima je gajio stoku. Takve zadruge su pružale i mašinske usluge poljoprivrednicima. Iako su bile manje-više lokalnog tipa trgovalo se poljoprivrednim proizvodima otkupljenim od poljoprivrednika širom tadašnje države.
Malo je šta ostalo neotkupljeno (npr. džanarike, puževi, lekovito bilje i sl) jer se za sve mogao naći zainteresovani kupac u tadašnjoj državi.
Zadruge su omogućavale poljoprivrednicima i nabavku mehanizacije koja se otplaćivala predajom poljoprivrednih proizvoda. Međutim, pojavom nelojalne konkurencije gotovo sve Zadruge su propale i danas su samo ostale ruine od nekadašnjih objekata iako, mnogi elementi načina poslovanja nekadašnjih OZO-a bi se i danas mogli uspešno primeniti.
Gordana Vujaklija, savetodavac za stočarstvo
PSSS ,,Poljosavet” doo Loznica

[Autor]

Članci