Do otkrića bakteriofaga došlo je početkom prošlog veka. Prvo je pokušano da se bakteriofagi koriste u borbi protiv bakterija u humanoj medicini. Već 1922 godine vršena su istraživanja primene faga u lečenju tifusne groznice i dizenterije , a zatim i za suzbijanje epidemije kolere u Indiji.
Bilo je pokušaja primene faga i u zaštiti bilja. Naučnici su iz raznih izvora kao što je zemljište, natrula šargarepa i rečna voda izolovali su fage parazite P.c. subspec. carrotvorum i Agrobacterium tumeficiens .
Smanjen interes za proučavanje faga nastao je zbog otkrića antibiotika koji su se pokazali kao mnogo efikasniji baktericidi.
Bakteriofagi predstavljaju posebnu grupu virusa koji parazitiraju bakterije ali ne i biljne i životinjske ćelije. Postoje fagi koji se po obliku mogu svrstati u izometrijske , izdužene ili končaste ili posebne vrste faga koje imaju izometrijsku glavu sa izduženim repom. Svima je zajedničko da sadrže nukleinsku kiselinu , najčešće DNK koju okružuje proteinski omotač kapsid. Kapsid ima trostruku ulogu:1. Štiti nukleinsku kiselinu od destruktivnog dejstva enzima iz spoljašnje sredine 2. Omogućava adsorpciju faga na površinu bakterijske ćelije 3. Obezbeđuje transport nukleinskog materijala u citoplazmu ćelije domaćina.Bakteriofagi nemaju sopstveni enzimski sistem već zavise od ćelije domaćina.
Odnos između bakterija i bakteriofaga može biti litički i lizogeni. Litički odnos se karakteriše brzim umnožavanjem faga u bakterijskoj ćeliji, nakon ubacivanja nukleinskog materijala i oslobađanjem novih faga posle lizisa. Ovaj proces može se podeliti na 4 faze:1. Adsorpcija faga na površinu ćelije domaćina 2. Ubacivanje nukleinskog materijala u ćeliju 3. Umnožavanje komponenti faga u ćeliji 4. Liizis ćelije domaćina praćen oslobađanjem sledeće generacije faga. Lizogeni odnos ostvaruje umereni fag koji se svojom DNK ugrađuje u bakterijski hromozom i tako se prenosi na potomstvo. U stresnim uslovima profag se oslobađa.
Poslednjih godina zahvaljujući novim saznanjima u oblasti biologije i ekologije faga , istražuju se nove mogućnosti primene bakteriofaga u zaštiti bilja. Zahvaljujući ovim istraživanjima, tretman fagima integrisan sa ostalim merama zaštite, postao je deo standardnog programa integralne zaštite paradajza od bakteriozne pegavosti na poljima Floride i južnih delova SAD
izvor:Biljni lekar godina 2008 broj 1
Đukić Ružica
Đukić Ružica