Značaj kontrole plodnosti zemljišta u poljoprivrednoj proizvodnji

Za početak bilo koje proizvodnje na poljoprivrednom gazdinstvu preporučuje se obavljanje agrohemijske analize zemljišta. Zemljište, kao osnovni prirodni neobnovljivi resurs neophodan za poljoprivrednu proizvodnju, a u kome se obavljaju veoma složeni procesi zahteva racionalno korišćenje organskih i mineralnih đubriva. Racionalno đubrenje se može sprovesti samo na osnovu rezultata agrohemijske analize zemljišta. Na osnovu sprovedene agrohemijske analize zemljišta može se utvrditi tačan sklop hranljivih elemenata u zemljištu, kao i prava mera dopune hranljivih elemenata, koji se treba uneti u obliku organskih ili mineralnih hraniva, kako bi se zadovoljile potrebe biljaka i proizvodnog poljoprivrednog zemljišta. Poljoprivredni proizvođači vrlo često svoje njive đubre prevelikom, nepotrebnom količinom mineralnih i organskih đubriva, u cilju poboljšanja plodnosti zemljišta i povećanja ukupnih prinosa u poljoprivrednoj proizvodnji.

Na osnovu urađene agrohemijske analize zemljišta, stručnjaci poljoprivrednih savetodavnih i stručnih službi Srbije izdaju preporuke, koje su namenjene korisnicima poljoprivrednog zemljišta. Osnovni parametri plodnosti zemljišta, sa kojima se poljoprivredni proizvođači upoznaju prilikom izdavanja preporuke od strane poljoprivrednih savetodavaca jesu reakcija zemljišta, odnosno pH vrednost-aktivna supstituciona kiselost zemljišta, vlažnost zemljišta, sadržaj slobodnog kalcijum karbonata, sadržaj organske materije-sadržaj humusa, sadržaj ukupnog azota, sadržaj lakopristupačnog fosfora u obliku P2O5, kao i sadržaj lakopristupačnog kalijuma u obliku K2O. Na osnovu parametara plodnosti zemljišta poljoprivredni proizvođači dobijaju adekvatnu preporuku za đubrenje i jedino se na taj način mogu postići visoki i stabilni prinosi, efikasnost proizvodnje i pozitivan uticaj na zaštitu životne sredine.

Najčešće situacije na terenu su nizak nivo humusa, nedostatak fosfora i velika kiselost. Meliorativne mere, koje se preduzimaju po preporukama savetodavaca jesu kalcizacija, fosfatizacija ili humizacija, čiji se odabir vrši na osnovu stanja zemljišta, koje se ispituje i koje se planira za proizvodnju. Analiza zemljišta predstavlja osnov za uspešnu proizvodnju, popravku zemljišnih osobina, pravilan odabir kultura i đubrenje zemljišta sa optimalnim, racionalnim količinama i odgovarajućim vrstama i formulacijama đubriva.

Svrha preporuke, koju daju poljoprivredni savetodavci ogleda se kroz pravilnu i racionalnu upotrebu sredstava za ishranu biljaka, primenu adekvatnih agrotehničkih i meliorativnih mera, očuvanje fizičkih, hemijskih i bioloških svojstava poljoprivrednog zemljišta uključujući prvih pet klasa zemljišta, kao i postizanje optimalnih prinosa gajenih kultura, uključujući zaštitu životne sredine.

Racionalna upotreba mineralnih i organskih hraniva podrazumeva pravilnu ishranu biljaka i pravilno oplemenjavanje zemljišta, zatim stabilnu proizvodnju i povećanje prinosa, ekonomičnost proizvodnje, produktivnost i kvalitet proizvodnje i proizvedenih proizvoda, kao i očuvanje životne sredine, kao neizbežan segment proizvodnje.

Uzorkovanje zemljišta se može vršiti tokom cele godine, pri čemu treba voditi računa da parcela sa koje se uzorkuje ne sme biti đubrena u prethodnih nekoliko meseci. Pravi trenutak uzorkovanja zemljišta jeste kada je zemljište slobodno, odnosno u periodu posle žetve, a pre setve sledećeg useva. Poželjno je uzeti uzorak zemljišta u trenutku kada je zemljište podesno za oranje, što u najvećoj meri zavisi od vlažnosti zemljišta. Sa parcele za koju se radi agrohemijska analiza zemljišta, uzima se više pojedinačnih uzoraka od kojih se formira jedan prosečan uzorak, prosečne težine jedan kilogram.

Prosečan uzorak se uzima sa površine do 5 hektara i sastoji se od 15 do 25 pojedinačnih uzoraka zemljišta. Broj uzoraka zavisi od površine proizvodne parcele. Pojedinačan uzorak se uzima sondom ili ašovom sa dubine od 0-30cm za ratarske i povrtarske kulture, a od 0 do 30, od 30 do 60 i od 60 do 90 za voćnjake i vinograde. Zemljište se izvadi tako da ostane na ašovu, napravi se uzdužno kaiš po zemljištu na ašovu širine 3 do 4cm. Zemljište levo i desno od kaiša odbaciti, a kaiš staviti u čistu kofu. Postupak uzimanja pojedinačnog uzorka ponoviti sa 15 do 25 ravnomerno raspoređenih mesta po celoj površini parcele. Zemljište u kofi treba dobro promešati, usitniti krupnije grudve, odstraniti kamenje i biljne ostatke. Uzorkovanje se vrši na više mesta i to po dijagonali ili po cik-cak redosledu.

Sva registrovana poljoprivredna gazdinstva se mogu prijaviti u Poljoprivrednu savetodavnu i stručnu službu Negotin za kontrolu plodnosti zemljišta. Ministarstvo poljoprivrede, kao i lokalna samouprava Negotin, svake godine subvencionišu besplatnu kontrolu plodnosti zemljišta za određeni broj uzoraka, za poljoprivredne proizvođače čija se gazdinstva nalaze u aktivnom statusu.

PSSS Negotin, Ivana Stanković Master inženjer Agroekonomije