Crna trulež kupusnjača – Xanthomonas campestris pv. campestris

Pri uzgoju na otvorenom polju kupus napadaju brojne kategorije štetnih organizama. Osim uobičajene pojave bolesti i štetočina, sve se više pojavljuju neželjeni štetni organizmi, koji se prilagođavaju visokim temperaturama i vlažnim uslovima. Poslednjih godina zahvaljujući širenju proizvodnje kupusnjača, izostanka preventivnih mera, ali i izmenjenim vremenskim uslovima, registrovana je pojava štetnih bakterioza. Jedna od njih je Xanthomonas campestris pv.campestris prouzrokovač crne truleži – sudovne bakterioze kupusnjača. Crna trulež kupusnjača je jedna od najznačajnijih i najdestruktivnijih bolesti svih vrsta kupusnjača. Biljke domaćini su krstašice (Brasicaceae) među kojima najveću ulogu, svakako, imaju kupusnjače (kupus, karfiol,kelj). Bolest pogađa kupusnjače u svim fazama razvoja. Jak napad dovodi do drastičnog smanjenja prinosa i smanjenja tržišne vrednost plodova, dok može dovesti i do potpunog uništenja celih polja. Karakterističan simptom su žute pege u obliku slova V na ivicama listova i crna boja nerava. U početku, pege u obliku slova V su žute boje, kasnije se suše i dobijaju mrku boju. Vremenom se šire duž ivice listova. Nakon izvesnog vremena ceo list vene i požuti. Bakterija se širi sudovnim elementima prouzrokujući crnu trulež sudovnog sistema. Karakteristična je pojava svetlo smeđih i žutih nekrotičnih pega koje se klinasto šire uz lisne nerve i crne prugaste truleži nerava. Kao posledica dolazi do slabijeg razvoja zaraženih biljaka, zakržljalosti, izostanka formiranja glavice. Zaražene biljke vrlo često naseljavaju sekundarni paraziti što za posledicu ima potpuno propadanje biljaka, kao što su prouzrokovači vlažne truleži (Erwinia carotovora i Pseudomonas marginalis).

Primarne infekcije nastaju setvom zaraženog semena (gde se parazit i održava). Dovoljan je mali broj zaraženih semena da se infekcija raširi na veliki broj biljaka rasada. Parazit se održava na ostacima zaraženih biljaka u zemljištu ( do tri godine) srodnim korovskim biljkama i samoniklim kupusnjačama. Sekundarne infekcije a potom i širenje zaraze ostvaruju se kišnim kapima, kroz prirodne otvore, povrede nanete insektima, puževima, vetrom i negom useva, vodom za navodnjavanje i insektima. Kao i većini bakterijskih oboljenja tako i ovom patogenu pogoduje toplo i vlažno vreme od 25-30 stepeni Celzijusa, ali može da se razvija i na nižim temperaturama. Infekcija se zaustavlja na temperaturama ispod 10-15 stepeni Celzijusa. Najveći rizik od infekcije je kada su dani topli, a noći hladne. Širenje zaraze ne prestaje ni tokom skladištenja.

Za uspešnu zaštitu kupusnjača od ove bakterije važno je sprovođenje preventivnih i direktnih mera. Setva zdravog semena. Gajenje otpornih sorata i hibrida. Termoterapija (vlažno tretiranje semena na 50⁰C 25 minuta za seme kupusa i 15 minuta za ostale). Plodored u trajanju od najmanje 3-4 godine jer se patogen zadržava u biljnim ostacima 2-3 godine. Uklanjanje biljnih ostataka i korova, poštovanje plodoreda. Suzbijanje štetnih insekata i puževa golaća koji su vektori parazita. Hemijske mere nisu dovoljno efikasne, preventivna tretiranja preparatima na bazi bakra i đubrenje kalijumovim đubrivima.