Značaj proizvodnje proteinskih biljaka u ratarstvu – Nikoletić Miloš

Već dugo vremena vlada pravilo u stočarstvu, a naročito to važi za mlečno govedarstvo, da njega nema i nema ekonomske isplativosti u njemu , mlečnom govedarstvu, bez prisustva u ishrani leguminoza. Svaki stočar će reći i priznati da bez primene proteina u ishrani nema ekonomski isplativog stočarstva.
Leguminoze, Leguminosae, u koje spadaju soja, lucerka, detelina, grašak, grahorica, pasilj, bob, lupina, sočivo, sastrica su osnovni izvor proteina iz biljaka. Pored proteina mi iz leguminoza dobijamo i ulja i celulozna vlakna koja se koriste u ishrani ljudi i životinja.
Pravilo je da se proizvodnjom jednogodišnjih krmnih leguminoza dobija odlično rešenje za problem nedostatka biljnih proteina u stočarstvu.
Upotreba novih tehnologija u poljoprivredi, tehnološki rast i korišćenje gornjih količina mineralnih kompleksnih, a i azotnih đubriva u ishrani biljaka je dosta uticalo na svest ljudi o značaju zagađenja životne sredine kako od mineralnih đubriva tako i od prekomerne količine upotrebljenih pesticida. Sve više ljudi hoće da kupi zdravu, bezbedno ispravnu hranu.
Tu kao izvor azota i proteina leguminoze zauzimaju posebno mesto u ishrani ljudi i životinja. Pored uloge u ishrani, leguminoze imaju važnu ulogu i u farmaciji, prehrambrenoj i prerađivačkoj industriji kao i obnovljivim izvorima energije.
U toku jedne godine na godišnjem nivou obezbedi se oko 600.000 kg proteina biljnog porekla. Procentualno sadržaj proteina kod leguminoza u zrnu ide od 24-35 procenata u zavisnosti od vrste, a sirovi proteini od 18-22 procenata u krmi.
Svoj značaj leguminoze kao izvor biološkog azota imaju kada su cene azota visoke,a i u organskoj proizvodnji gde je upotreba mineralnog azota ograničena ili čak i zabranjena. Koliko će se fiksirati azota zavisi od biljne vrste, sorte dominantnog soja Rhizobiuma u simbiozi, tipu zemljišta, pH vrednosti, vodnog i vazdušnog režima zemljišta, sadržaja ukupnog azota u zemljišnom rastvoru i tehnologije proizvodnje.
Simbioznom azotofiksacijom se na u zemljište godišnje vrati od 20-400 kg/ha azota. Inokulacija leguminoza efektivnim sojevima rizobijuma je uobičajna i široko rasprostranjena , ekonomski opravdana praksa. Azotofiksacija lucerke kao kulture koja je široko zastupljena na parcelama varira od 150-450 kg/ha azota.
Ovime, azotofiksacijom, se popravlja plodnost zemljišta, leguminoze se odlično uklapaju u plodored, prekidaju se ciklusi razvoja štetočina, bolesti i korova čime pozitivno utiču na zdravlje biljnih proizvoda, a i životne sredine. Leguminoze mogu popraviti vodno vazdušni režim i strukturu zemljišta. Efikasnije usvajaju fosfor u odnosu na žitarice. Kao zelenišno đubrivo se dosta koriste u nedostatku stajskog đubriva.
Ukratko leguminoze su osnovni izvor proteina, ulja i celuloznih vlakana iz biljaka i može se slobodno napisati da bez njih, leguminoza nema uspešne poljoprivredne, a posebno stočarske proizvodnje.
Pored višegodišnjih leguminoza koje se najviše gaje kod nas kao što su lucerka i crvena detelina, za moderno i ekonomski isplativo stočarstvo, a naročito mlečno govedarstvo, važno je napomenuti i ulogu jednogodišnjih leguminoza kao što su soja, grahorica, stočni grašak, stočni bob, bela detelina i plava i žuta lupina. Svakako najveći značaj kod nas u stočarstvu od jednogodišnjih leguminoza imaju grahorica i stočni grašak.
Pored serve u čistom usevu višegodišnje leguminoze u prolećnom zasnivanju se zbog niskog prinosa u prvoj godini u čistoj setvi, mogu sejati i u združenom usevu što podrazumeva setvu istih sa najčešće ovsem i li ječmom.