Preventivne agroteh. mere za ublažavanje posledica suše u proizvodnji kukuruza

Preventivne agrotehničke mere za ublažavanje posledica suše u proizvodnji kukuruza

Najčešće gajeni usev na našem području je kukuruz. Ukoliko se pravilno primene agrotehničke mere mogu se ublažiti ili prevazići negativni efekti suše odnosno neravnomerna raspodela padavina.

Proizvodnja kukuruza se najvećim delom odvija u uslovima suvog ratarenja. To je  biljka koja ima veliku vegetativnu masu i da bi ostvarila visoke prinose  koristi veliku količinu vode po jedinici površine, iako ekonomično troši vodu. Zbog nedovoljnih količina i neravnomerne raspodele padavina tokom drugog dela vegetacionog perioda, genetski potencijal kukuruza iskorišćava se prosečno svega 30-50%. U najvećem delu našeg područja za kukuruz u toku vegetacionog perioda često nedostaje u proseku oko 150-200 mm padavina u poređenju sa optimalnim vrednostima za dobar prinos, preko 500 mm. Ono što je važno jeste da raspored padavina u vegetaciji bude pravilno raspoređen,odnosno da ima dovoljno vlage u najkritičnijem periodu  i to 20 dana pre i 10 dana posle pojave metlice. Vlažnost zemljišta značajno utiče i na dužinu perioda od setve do nicanja kukuruza. Smanjena vlažnost zemljišta usporava klijanje i nicanje, što može uticati na propadanje dela biljaka i proređivanje sklopa useva. Kritičan period je i oplodnja, koja se dešava nakon pojave svile. Period između metličenja i svilanja traje kratko i kukuruz je u ovoj fazi veoma osetljiv  na visoke temperature i nedostatak padavina.

Mere za ublažavane problema neravnomerne raspodele padavina mogu biti različite:

-Standardni hibridi kukuruza koji se najčešće gaje grupe zrenja FAO 400-600, mogu jednim delom biti zamenjeni ranijim hibridima u cilju skraćenja vegetacije, ranijeg metličenja i svilanja i izbegavanja sušnih uslova u kritičnim letnjim mesecima. Gajenje većeg broja hibrida različitih dužina vegetacije na jednom gazdinstvu svakako je za preporuku, jer u slučaju pojave nekog ekstremnog događaja, različiti  hibridi nalaziće se u različitim fenološkim fazama i različito će odreagovati na stresne uslove, pa će jedni druge kompenzovati i smanjiti gubitke u prinosima, što će gazdinstvu omogućiti sigurniju proizvodnju.

-Da bi se odabrao najpogodniji sistem obrade zemljišta za određene uslove treba znati da je jedan od osnovnih ciljeva obrade poboljšanje vodnog režima zemljišta, odnosno veće nakupljanje i konzervacija vlage u njemu. Ukoliko je zemljište dobro obrađeno voda lakše ponire u dublje slojeve i stvaraju se veće zalihe vode za sušne periode. Pravovremeno i pravilno izvođenje osnovne obrade u sušnim uslovima je veoma značajna pretpostavka očuvanja vlage u zemljištu. Posle letnjeg i ranog jesenjeg oranja neophodno je grubo zatvoriti oranicu, valjanjem ili tanjiranjem u cilju stvaranja izolacionog sloja na površini koji sprečava preteran gubitak vlage.

-Uvođenje minimalne ili redukovane obrade zemljišta može odigrati značajnu ulogu u izbegavanju šteta nastalih pod uticajem jako izražene suše. U ovakav sistem obrade može se uvrstiti svaki sistem obrade koji obezbeđuje da najmanje 30% površine zemljišta posle setve bude pokriveno žetvenim ostacima. Prisustvo biljnih ostataka na površini zemljišta ublažava eroziju vetrom i vodom, a u sušnim uslovima značajno smanjuje isparavanje i doprinosi očuvanju zemljišne vlage.

-Prekomerna i jednostrana primena azota u značajnoj meri može da poveća potrošnju vode u biljkama, što se u sušnim godinama nepovoljno odražava na prinos. Azot podstiče rast vegetativnih organa, povećava lisnu masu, usled čega biljke intenzivnije transpirišu. Iz navedenih razloga, u sušnim uslovima je potrebno smanjiti količinu azotnih đubriva.

-U sušnim godinama najefikasnije je đubrenje fosforom, jer je u godinama sa manjom količinom padavina u značajnoj meri smanjeno iskorišćavanje fosfora nego azota od strane biljaka. Nedostatak fosfora u sušnim uslovima utiče na smanjenje porasta korena, nadzemni deo se teže snabdeva vodom, pojavljuje se hloroza, izumiranje sekundarnih izdanaka i proređivanje useva, što utiče na smanjenje prinosa. Pored azota i fosfora i kalijum utiče na vodni režim i transpiraciju biljaka. Biljke koje su optimalno obezbeđene kalijumom troše manje vode za sintezu organske materije, odnosno imaju niži transpiracioni koeficijent, dok u slučaju njegovog nedostatka brže gube turgor i manje su otporne prema nepovoljnim ekološkim uslovima, suši, niskoj i visokoj temperaturi. Zbog toga je u sušnim uslovima đubrenje kalijumom od velikog značaja.

-Redovno unošenje stajnjaka, komposta i drugih vrsta organskih đubriva u zemljište

može efikasno ublažiti posledice suše. Ova mera pozitivno utiče na fizička svojstva zemljišta kao što su vodni, vazdušni i toplotni režim. U sušnim uslovima najvažnija uloga humusa nastalog razgradnjom iz organske materije je u tome što može da upije velike količine vode, čime povećava snagu držanja i sadržaj lakopristupačne vode, što je veoma važno za bolje snabdevanje biljaka vodom u sušnim periodima.

-U uslovima povećanog broja sušnih dana za period od aprila do avgusta treba ići na smanjenje gustine setve, naročito u godinama sa niskom količinom zimskih padavina od septembra do marta. Transpiracija i potrošnja vode po biljci su veći u gušćem sklopu, pa se optimalnim sklopom biljaka mogu smanjiti gubici zemljišne vlage. U isto vreme se bolje iskorišćava zemljišna vlaga, dok su  potrošnja vode po biljci i transpiracioni koeficijent niži. Uzrok smanjenja prinosa pri pregustim sklopovima je znatno veća lisna površina, veća transpiracija i veća konkurencija među biljkama u potrošnji vode. U sušnim uslovima, gajenje kukuruza u gušćem sklopu može da smanji prinos za 30–50%, dok na peskovitim zemljištima sa slabom snagom držanja vode, okopavine mogu potpuno da stradaju od suše.

Na kraju potrebno je istaći da za pravilnu tehnologiju proizvodnje kukuruza ne postoje uopšteni recepti, već je treba prilagođavati svakoj konkretnoj godini, njivi i gajenim hibridima.

Milica Popadić, savetodavac za ratarstvo

PSSS ,,Poljosavet” doo Loznica