Jesenja setva ozimog stočnog graška-agrotehničke mere – Ivan Rangelov

U proizvodnji stočne hrane proteinska komponenta ima veoma bitnu ulogu. Soja je vrlo skupa, a njena proizvodnja na teritoriji jugoistočne Srbije vrlo nesigurna, neizvesna i nerentabilna. Naime, proizvodnju soje prate vrlo nepovoljni agroekološki uslovi, posebno u periodu cvetanja, oplodnje, formiranja i nalivanja zrna i često niski prinosi slabijeg kvaliteta. U proizvodnji kvalitetne stočne hrane bogate proteinima, stočni proteinski grašak sve više dobija na značaju. Stočni proteinski grašak značajan je izvor svarljivih proteina u zrnu, sa sadržajem od 25-27% proteina i 7% lizina koji su od izuzetnog značaja u proizvodnji stočne hrane. Tehnologija proizvodnje stočnog graška i vreme sazrevanja omogućuje da žetva ove biljke bude u periodu neposredno pre ili odmah posle ječma, te nema velike opasnosti od visokih temperatura i suše kojih ima u istim fenofazama razvoja soje. Zrno stočnog graška u mešavini prekrupe žitarica veoma je kvalitetna stočna hrana. Stočni grašak se može koristiti u ispaši i ishrani na zeleno. Kosidbu stočnog graška za ishranu na zeleno treba obaviti od početka cvetanja, do početka formiranja mahuna. Stočni grašak se može koristiti i za proizvodnju silaže, najbolje u mešavini sa 5-10% žitarica. Za iskorišćavanje stočnog graška za silažu, najbolje je koristiti grašak u fenofazi mlečno-voštane zrelosti. Stočni grašak je leguminozna biljka koja zahvaljujući simbiozi sa bakterijom Rhizobium leguminozarum var. Vicia, vezuje atmosferski azot i na taj način poboljšava rezerve azota u zemljištu. Stoga je stočni grašak veoma dobra predkultura svim ratarskim i povrtarskim kulturama, osim leguminozama. Kao biljka velikog habitusa i biomase, sa sposobnostima vezivanja azota, ima prednost u korišćenju kao zelenišnog đubriva, u cilju poboljšanja fizičkih i hemijskih osobina zemljišta. Stočni grašak ne podnosi setvu u monokulturi. Najbolji predusevi stočnom grašku su strna žita i okopavine. Ova vrsta jednogodišnje krmne kulture uspeva na brdskim i ravničarskim terenima, na težim ili lakšim tipovima zemljišta blago kisele do neutralne reakcije. Osnovna obrada za grašak treba da se obavi na 25-30cm dubine. Predsetvena priprema treba da obezbedi kvalitetnu mrvičastu strukturu zemljišta zbog kvalitetne setve i kasnije žetve. Osnovno đubrenje treba da se obavi u jesen pod osnovnu obradu zemljišta u zavisnosti od agrohemijske analize zemljišta i sadržaja najbitnijih makroelemenata. Preporuka je da se zavisno od potreba biljke i plodnosti zemljišta primeni oko 60-70 kg/ha fosfora, 80-100kg/ha kalijuma i 50-60kg/ha azota. Setva proteinskog graška može se obaviti žitnim sejalicama na međuredno rastojanje od 12,5-15cm. Sve veće je interesovanje proizvođača za proizvodnjom stočnog graška u jesenjoj setvi. Ozimi stočni grašak otporan je na niske temperature. Optimalni rok setve ozimog stočnog graška je od treće dekde septembra do polovine oktobra. Ozimi stočni grašak treba da u porastu od nekoliko santimetara uđe u zimu da bi bio tolerantan na niske temperature i mrazeve u toku zime. Zato je zakasnela setva ove kulture rizična po prezimljavanje biljaka. Postoje pozitivna iskustva sa prezimljavanjem biljaka kod ove kulture čak i u decembarskoj setvi. Svako zakašnjenje u setvi praćeno je međutim sniženjem prinosa zrna kod zrnastih sorti i proizvodnji graška za zrno, kao i sniženjem visine biljaka i prinosa biomase što je važno u proizvodnji stočnog kraška kao sirovine za senažu ili senažu u kombinaciji sa nekom raži ili ovsem. Za potrebe proizvodnje graška za zrno sejati sortu Mraz. U čistoj kulturi setvu ozimog stočnog graška obaviti sa 180-200kg/ha semena. Najčešće se ozimi stočni grašak odlično izbori protiv korova. Nega stočnog graška podrazumeva borbu protiv korova i protiv graškovog žiška. Posle setve obavezno valjanje kako bi obezbedili povoljne uslove za bolje i ujednačenije nicanje. Usled nepovoljnih klimatskih promena koje se skoro svake godine dešavaju a rezultiraju nedostatkom vlage ili prevlaživanja u odsudnim fenofazama razvoja te se preporučuje osiguranje useva.Osiguranje useva je vrlo bitna mera poljoprivredne proizvodnje u cilju smanjeanja rizika proizvodnje.Pored dobre i preporučene agrotehnike zagarantovan uspeh u proizvodnji je poštovanje preporuka agrohemijske analize a u cilju pravilnog izbora vrste i količine mineralnih i organskih đubriva kao i sortimenta na osnovu rezultata makroogleda koje radi PSSS –Niš oko odabira najprinosnijih sorata i pravilne agrotehnike.
Dipl.inž.Ivan Rangelov—-PSSS Niš