Simptomi bolesti koje uzrokuju fitopatogene bakterije

Fitopatogene bakterije se po ulasku u biljno tkivo razvijaju u međućelijskom prostoru i stvaraju različite faktore virulentnosti (toksine, enzime, biljne hormone, ekstracelularne polisaharide i dr.), koji uzrokuju pojavu unutrašnjih i spoljnih promena. Spoljne promene nazivamo još i simptomima bolesti.
Osnovni tipovi simptoma uzrokovanih fitopatogenim bakterijama su:
1. Pegavost – Uočava se na svim nadzemnim delovima biljke. Pege su različitog oblika, boje i veličine. U početnom stadijumu su različite nijanse zelene boje, vlažnog i masnog izgleda. Kasnije poprimaju tamniju, a ponekad i mrku boju. Na listu, u okviru pega, tkivo neretko nekrotira, ispada i on dobija perforiran izgled. Pege na plodu su različite veličine i oblika. U okviru njih tkivo puca, javljaju se kraste. Na stablu, granama i lisnim peteljkama pege su izdužene forme.
2. Plamenjača – Ispoljava se uglavnom na mladim biljnim organima (pupoljcima, cvetovima, listovima, kori). Pupoljci (lisni i cvetni), lišće, grane, venu, tamne; pojavljuju se beličaste ili žute kapljice bakterijskog eksudata. Cvetovi tamne, suše se.
3. Rak – rane – Obolelo tkivo kore se udubljuje i puca. Osim kore vremenom bivaju zahvaćeni i delovi drveta. Iz rak – rana ističu kapljice smole. Aktivnošću kambijuma intezivira se formiranje novih ćelija što uslovljava stvaranje ispupčenja.
4. Vlažna trulež – Javlja se na biljnim organima bogatim vodom i hranljivim materijama (krtole, lukovice, plodovi). Uzrokuju ih bakterije koje razlažu pektin u biljnim ćelijama. „Napadnute“ ćelije kasnije razlažu druge, saprofitne bakterije. Biljni organi dobijaju kašastu formu, neprijatnog mirisa.
5. Uvelost – Pojedine bakterije u biljnom tkivu mehanički narušavaju tok vode i hranljivih materija kroz sprovodni sistem biljke, što dovodi do uvenuća biljnih organa. Druge produkuju toksine koji takođe uzrokuju uvenuće. Specifičan tip uvelosti uzrokuju bakterije, kao što su: Erwinia amylovora (prouzrokovač bakteriozne plamenjače jabuke i kruške), Pseudomonas syringae pv. syringae i Pseudomonas syringae pv. morsprunorum (prouzrokovači rak – rana i izumiranja grana koštičavog voća). Bolest je lokalnog karaktera. U delu zaraženih biljnih organa formira se nekrotičan prsten, remeti se protok vode i hranljivih materija i javlja uvelost iznad zahvaćenog dela biljke.
6. Izrasline i tumori (rak) – Tumori mogu biti kompaktni ili šuplji (kavernozni).
* Kompaktni tumori: Nastaju dejstvom bakterija koje uzrokuju intezivnu deobu ćelija, kako na podzemnim, tako i na nadzemnim organima biljke. Formiraju se dve grupe tumora: primarni i sekundarni. Primarni se obrazuju na mestu dospevanja bakterije, a sekundarni na drugim biljnim delovima u koje su bakterije ili njihovi produkti dospeli kasnijim prodorom. Prouzrokovač kompaktnih tumora je i Agrobacterium tumefaciens (Prouzrokovač korenovog raka).
*Kavernozni tumori: Unutrašnjost im je manje – više prazna.

Marija Ivanović
PSSS Kragujevac