Mikotoksini na plodovima voća i povrća

Najčešće vrste gljiva čiji se mikotoksini mogu naći u voću, povrću i proizvodima od voća i povrća pripadaju rodovima: Aspergillus, Penicillium I Alternaria. Razvoj ovih gljivica na plodovima voća i povrća može bude u toku vegetacije, kao i u toku manipulacije za vreme berbe, sortiranja, transporta I čuvanja.
U klimatskim uslovima Srbije svaka godina je pogodna za pojavu bar jedne od ovih gljiva, pri čemu loši uslovi čuvanja plodova značajno utiču na povećanje nivoa zaraze i kontaminaciju mikotoksinima.
Toksigene gljive svojim mikotoksinima zagađuju plodove voća i povrća i njihove prerađevine. Prvi korak ka utvrđivanju prisutnosti mikotoksina je utvrđivanje prisustva toksigenih gljiva. Ukoliko voće i povrće nije zaraženo ovim gljivama, u plodovima neće biti prisutni ni njihovi mikotoksini.
Potpuno eliminisanje mikotoksina iz hrane bilo bi idealno, ali je praktično neizvodljivo jer se gljive koje ih sintetišu nalaze svuda oko nas. Međutim, faktori koji utiču na razvoj toksigenih gljiva i proizvodnju mikotoksina mogu se kontrolisati.
Potrebno je da uslovi u kojima se gaje biljke i čuvaju plodovi voća i povrća budu što je moguće nepogodniji za razvoj toksigenih gljiva, a da su pri tom pogodni za razvoj biljke i čuvanje plodova. Poznato je da nepovoljni uslovi sredine u kojoj se razvijaju biljke, kao što je suša, napad insekata, osetljivost sorte, mehanička oštećenja, nedostaci u ishrani, nepovoljne temperature ili povećana vlažnost, povećavaju predispoziciju plodova prema napadu toksigenih gljiva.
S druge strane globalno zagrevanje, odnosno povećanje srednjih godišnjih temperatura dovodi do proširivanja areala rasprostranjenosti termofilnih toksigenih gljiva kao što je A. flavus, koji se godišnje pomera za oko tri do pet kilometara prema polovima.
Dobra poljoprivredna praksa je najvažnija I najefikasnija mera borbe, u prevenciji kontaminacije toksigenim gljivama i mikotoksinima, pre, u toku i posle berbe. Primena ove mere podrazumeva gajenje otpornih sorti prema abiotskim i biotskim stresovima, balansiranu primenu đubriva, upotrebu insekticida, fungicida i bioloških sredstava za zaštitu biljaka, pravilno navodnjavanje, minimiziranje povređivanja pri berbi i manipulaciji plodovima. Takođe, od velikog značaja je i dobra praksa skladištenja koja obuhvata i minimizaciju povreda pri manipulaciji, kontrolu temperature i vlage u toku čuvanja, higijenu skladišnog prostora i opreme, kao i suzbijanje mikroorganizama i štetočina u skladištu.

PSSS Padinska Skela
Eleonora Onć Jovanović