POČETNO ZIMSKO MIROVANJE – Nebojša Mladenović

Zimsko mirovanje je period u godišnjem ciklusu razvitka u kome se odvija latentni život voćaka, odnosno njihove funkcije su svedene na minimum. Neki fiziološki procesi prestaju (npr. fotosinteza), dok se drugi i dalje odvijaju (ali u slabijem stepenu odnosno smanjenim intenzitetom) kao što su npr. disanje, transpiracija, transformacije organskih materija itd. Kod listopadnih voćnih vrsta, zimsko miraovanje se može podeliti na tri potperioda: početno zimsko mirovanje, biološko (fiziološko, duboko) zimsko mirovanje i ekološko (prinudno) zimsko mirovanje. Početno zimsko mirovanje voćaka koje je na pragu karakteriše se: – Transformacijom i migracijom organskih materija iz listova u grane, deblo i koren; – Otpadanjem lišća – prethodi mu formiranje apscisnog sloja ćelija sa tankim i oplutavelim ćelijskim zidovima, kao i promenama boje lišća (nestaju hlorofili a ostaju žuti pigmenti koji su otporniji prema hladnoći). U umerenoj klimatskoj zoni lišće voćaka otpada u jesen kad srednja dnevna temperatura padne ispod 150C, a dužina dana bude kraća od 12 časova. – Kaljenje voćaka predstavlja kopleks biohemijskih i fizioloških promena u toku kojih se voćke pripremaju za zimsko mirovanje i stiču otpornost prema niskim temperaturama. Uslov za uspešno proticanje kaljenja je postepeno snižavanje temperature. Karakterišu ga sledeće promene:
• Sinteza zaštitnih supstanci a to su uglavnom šećeri i lipidi. Šećeri nastaju razlaganjem skroba i oni štite belančevine protoplazme od koagulacije.
• Delimična dehidratacija ćelija i povećanje koncentracije ćelijskog soka (smanjuje se ujedno slobodne a povećava udeo vezane vode).
• Akumuliranje endogenih inhibitora – voćke ne ulaze u zimsko mirovanje zbog niskih temperatura, već usled smanjenja inhibitora. To su apsicinska kiselina (ABA) ili dormin, narangenin i neka fenolna jedinjenja.
Regulacija zimskog mirovanja zasniva se na uzajamnom dejstvu stimulatora i inhibitora rasta (Inhibitori se javljaju krajem jula odnosno početkom avgusta meseca kada je smanjen vegetativni porast. To je uslovljeno procesom filogeneze – voćke se pripremaju za zimsko mirovanje). Starenjem u listovi se smanjuje nivo stimulatora (auksin i giberelin) a povećava se nivo inhibitora (npr. u starim listovima koji su počeli da žute sadržaj ABA je bio veći od 10 do 15 puta nego u zelenim listovima). Pod uticajem kratkog dana u listovima se sintetiše veća količina inhibitora rasta koji se zatim premeštaju u ostale organe. U pupoljcima voćaka nivo inhibitora nadmašuje nivo stimulatora i uslovljava prekid njihove aktivnosti do proleća. U toku zime pod uticajem niske temperature količina inhibitora u pupoljcima se postepeno smanjuje, a količina stimulatora se povećava.

Izvor: PSSS Vranje mr Nebojša Mladenović