Pariteti cena ratarskih kultura i inputa

U razvijenim zemljama koriste se različiti metodi formiranja i regulisanja cena sa ciljem da se stihijsko delovanje tržišnih zakona kontroliše i usmerava u željenom pravcu. Problemi pariteta cena su veoma značajni u definisanju ekonomskog položaja poljoprivrede. Jedan od najznačajnijih pariteta jeste odnos cena inputa i primarnih poljoprivrednih proizvoda, jer od istog zavisi finansijski položaj, odnosno reprodukciona sposobnost poljoprivrede. Imajući u vidu značajnu zavisnost prinosa od upotrebe mineralnih đubriva u ratarskoj proizvodnji nephodno je pitanju pariteta cena posvetiti odgovarajuću pažnju.

Proizvođači ratarskih proizvoda nalaze se u nepovoljnim uslovima privređivanja. Zasnivanje procesa proizvodnje zahteva znatna ulaganja. Istovremeno postoji hroničan nedostatak obrtnih finansijskih sredstava. U tom kontekstu značajno je sagledati kretanje pariteta cena inputa i ratarskih proizvoda. Ovaj paritet ima neposrednog, odnosno direktnog uticaja na ekonomski položaj proizvođača pojedinih linija u okviru ratarske proizvodnje, a samim tim i poljoprivrede u celini.
Učešće pogonskog goriva u ukupnim troškovima proizvodnje nije isto za sve linije proizvodnje. Ovaj input značajniji je gde se poljoprivredna mehanizacija više koristi u procesu proizvodnje.
Na ispoljeni paritet, indirektan uticaj ima i država koja raznim merama: porezima na promet, direktnim plaćanjima, regresima i drugim dažbinama utiče na cene inputa i primarnih poljoprivrednih proizvoda. Treba se naglasiti da su sredstva za napred navedene namene skromna. Na primer, u 2009. godini agrarni budžet iznosio je 20,5 milijardi dinara, odnosno 2,85% ukupnog budžeta Srbije. U odnosu na zemlje iz okruženja, i zemlje Evropske unije primarni proizvođači u Srbiji imaju znatno manju podršku države. To znači da finansijski rezultat u proizvodnji u značajnoj meri zavisi od pariteta cena.
Istraživani paritet značajno se pogoršava na štetu kukuruza i pšenice, a u korist proizvođača inputa. To znači da se cene inputa kreću znatno bržim intenzitetom u odnosu na cene osnovnih ratarskih proizvoda. Direktna posledica ovoga jeste značajno redukovana potrošnja mineralnih đubriva. Pogoršani pariteti i pored solidnih prinosa, neutrališu pozitivne ekonomske efekte u poljoprivredi. Pariteti cena su veoma nestabilni, što za posledicu ima pogoršavanje ekonomskog položaja proizvođača osnovnih ratarskih proizvoda.
Na osnovu navedenih pariteta cena između inputa i ratarskih proizvoda u našoj poljoprivredi evidentno je da je došlo do smanjenja akumulativne i reproduktivne sposobnosti primarne poljoprivredne proizvodnje. Ispoljeni disparitet cena, na štetu osnovnih ratarskih proizvoda manifestuje se u nedovoljnoj akumulaciji, ekstenziviranju proizvodnje i odsustvu investicionih ulaganja, pre svega, u obnavljanje poljoprivredne mehanizacije. Preovlađuju mišljenja da su inputi potrebni poljoprivredi skupi. Zbog toga dolazi do smanjenja ulaganja, ekstenziviranja primarne poljoprivredne proizvodnje, nemogućnosti obezbeđenja sirovina za prehrambenu industriju i neiskorišćenosti kapaciteta u ovoj oblasti i dr.

mr Mladen Pavlović
PSSS Padinska Skela