Sušenje cvetova, grančica i mrka trulež plodova koštičavog voća (Monilinia laxa) – Nevena Nikolić

Monilinia laxa, prouzrokovač sušenja cvetova, grančica i mrke truleži plodova predstavlja jedno od najznačajnijih i najdestruktivnijih patogena koštičavog voća (kajsije, breskve, višnje, trešnje, šljive, i dr). U godinama obilnih kiša u cvetanju, ovaj parazit u znatnoj meri može uništiti cvetove, naročito kod višnje, kajsije, i nekih sorti šljiva, čime se značajno utiče na smanjenje prinosa. Međutim, do gubitaka i preko 50 % može doći i kasnije, u slučaju truljenja plodova.

Do ostvarivanje infekcije može doći već sa otvaranjem prvih pupoljaka, tj. sa početkom cvetanja. Dospevajući na žig tučka spora patogena klija i prodire u unutrašnjost cveta. Zaraženi delovi cveta ubrzo bivaju pokriveni sivom prevlakom, cvetovi dobijaju mrku boju, sasušuju se i prilepljuju uz mladar. Gljiva iz zaraženih cvetova prelazi na peteljku, a zatim u mladar i grančice na kojima se pojavljuju ulegnute, eliptične pege mrke boje. Mladar koji biva prstenasto obuhvaćen suši se i izumire. Ova pojava je kod nas jako česta kod kajsije, breskve i višnje. Infekcija lastara i grana može nastati i usled zaraze ploda.

Mrka trulež plodova jače se javlja u vreme sazrevanja, u vidu manjih okruglih mrkih pega, najčešće na mestu neke povrede ili rane. Ove povrede najčešće nanose insekti koji oštećuju plodove i omogućavaju lako prodiranje parazita u plod. Sazrevanjem plodova trulež se brzo širi, inficirano tkivo se razmekšava, dok se na površini ploda uočava beličasta prevlaka (sporulacija parazita) u vidu koncentričnih krugova. Zaraženi plodovi gube vodu postepeno, suše se i pretvaraju u mumije, a takvi mumificirani plodovi najčešće ostaju u krošnji pričvršćeni za granu, ili opadaju i ostaju na zemlji. Monilinia laxa prezimi u rak-ranama u kori zaraženih grana i grančica, i u mumificiranim plodovima koji se nalaze u krošnji ili na površini zemljišta. Na delovima gde je patogen prisutan dolazi do sporulacije i formiranja konidije koje bivaju raznešene vetrom, vodom ili insektima. Infekcija se ostvaruje preko žiga tička ili na mestu povreda, ali se parazit može širiti i iz zaraženog u zdrav plod na mestu dodira.

Suzbijanje se zasniva na primeni agrotehničkih i hemijskih mera, a najznačajnije su:
-Uklanjanje i uništavanje mumificiranih plodova;
-Orezivanje zaraženih grana i grančica i do 20 cm ispod suvog dela, njihovo iznošenje iz voćnjaka i spaljivanje;
-Nega zasada i suzbijanje insekata (trešnjina muva, breskvin moljac, breskvin smotavac, šljivin smotavac, stršljenovi i ose) koji mogu napraviti oštećenja na plodovima;
-Klasično, standardno prskanje bakarnim preparatima u bubrenju pupoljaka kao prvi oblik zaštite, ne samo od monilinije već i od drugih fitopatogenih gljiva (Nordox, Funguran OH, Cuproxat, Bakarni oksihlorid);
-Osnovna zaštita cvetova i mladih lastara podrazumeva primenu tretmana u fazi cvetanja. Faza cvetanja može se podeljena u tri faze: 10% otvorenih cvetova, pun cvet i kraj cvetanja (precvetavanje). Zaštita se obavlja sa dva prskanja koja se obave sa nekoliko dana razmaka u skladu sa brzinom otvaranja cvetova na terenu, dok u slučaju kišivitog i prohladnog vremena, kada je i cvetanje produženo potrebno je uraditi i treći tretman. Preparate koje treba primeniti su na bazi aktivnih materija: prohloraz (Octave), iprodion (Dional 500 SC), boskalid+piraklostrobin (Signum) ili ciprodinil (Ciprodex, Chorus);
-Higijena i pažljivo rukovanje sa plodovima prilikom berbe, skladištenja i transporta kako ne bi došlo do njihovog povređivanja, jer se trulež plodova razvija i nakon berbe ukoliko ima uslova za to.